“Gedrag is de sleutel tot versnelling van de energietransitie binnen gemeenten”
Interview met Annemiek Verstappen, gedragsdeskundige en BSR-expert
De energietransitie vraagt niet alleen om techniek, maar vooral om mensen. Gemeenten staan voor de uitdaging bewoners te betrekken bij plannen die hun huizen, wijken en dagelijks leven raken. Annemiek Verstappen helpt gemeenten om dat te doen op een manier die werkt: met gedragsinzichten én het BSR-Leefstijlmodel. Ze vertaalt de theorie naar de praktijk en laat zien hoe mensgericht beleid zorgt voor meer betrokkenheid en minder weerstand. “Er is meer kennis van het gedrag van mensen nodig. Want we hebben de mankracht en mensen willen wel, maar komen vervolgens niet in actie.”
Annemiek, wie ben je en wat drijft je in je werk?
“Ik ben ooit opgeleid als goudsmid en kunstenaar, dus ik heb altijd oog gehad voor detail. Mijn loopbaan bracht me van de retailsector en slimme steden naar duurzaamheid en gedragsverandering. Op een gegeven moment dacht ik: we weten allemaal dat het klimaat verandert, maar waarom doen we niet wat nodig is?
Toen ik in aanraking kwam met gedragswetenschap, viel er een kwartje. Gedrag is de sleutel om verandering echt in beweging te krijgen. Als je begrijpt waarom mensen iets niet doen, kun je interventies ontwikkelen die wél werken. Dat is geen trucje, maar bijna iets magisch. Je ziet mensen echt van houding veranderen.”
“Gemeenten communiceren vaak op één manier: rationeel en zakelijk. Maar daarmee bereik je maar een deel van de bewoners.”
Hoe kwam je in aanraking met het BSR-leefstijlenmodel?
“Tijdens mijn werk voor Stichting Energie Zeist leerde ik het BSR-model kennen. Gemeenten communiceren vaak op één manier: rationeel en zakelijk. Vooral met cijfers en argumenten. Dat is typisch ‘blauw’. Maar daarmee bereik je maar een deel van de bewoners. Het BSR-model liet me zien dat er verschillende leefstijlen zijn, ieder met een eigen belevingswereld. In de Pedagogenbuurt van Zeist zaten bijvoorbeeld veel rode bewoners, veelal betrokken en expressief. Terwijl in het Lyceumkwartier juist blauwe bewoners woonden die waarde hechten aan bewijs en status. Door de communicatie daarop aan te passen, bereikten we meer mensen. Dat was voor mij het bewijs dat BSR werkt.”
Waarom is de energietransitie zo ingewikkeld voor gemeenten en bewoners?
“De energietransitie is top-down opgezet: het doel staat vast, maar de uitvoering ligt bij bewoners. Gemeenten moeten plannen maken, maar ze zijn niet gewend om écht naar bewoners te luisteren. Ze denken in technische oplossingen, terwijl bewoners vooral emotioneel verbonden zijn met hun huis. Dat is geen stapel stenen, dat is een thuis.
Daarnaast voelen veel mensen zich onzeker. Ze weten niet of ze moeten isoleren, een warmtepomp nemen of wachten op nieuwe innovaties. Ze raken verdwaald in offertes vol technische termen. En dan helpt het niet als de gemeente formele brieven stuurt in ambtelijke taal. Dat vergroot de afstand alleen maar.”
Hoe maak jij het BSR-Leefstijlenmodel praktisch inzetbaar voor gemeenten?
“Ik heb de bewonersreis van TNO gekoppeld aan de zes BSR-leefstijlen. Die bewonersreis beschrijft de stappen van oriëntatie tot uitvoering en nazorg. Maar wat ik zag: veel mensen haken halverwege af. Ze beginnen enthousiast, maar lopen vast op onzekerheid, geld of complexiteit.
Bewonersreis van TNO
Kun je een concreet voorbeeld geven?
“In Zeist West startten we met een bewonersbijeenkomst waar zo’n 80 mensen op afkwamen. Slechts een paar bezoekers zette meteen de volgende stap, zoals een offerte of isolatieadvies, terwijl dat normaal ongeveer de helft is. Dat was de wake-up call: hier speelde iets anders. Uit ons onderzoek bleek dat er veel drempels waren om te verduurzamen, zoals oude dakpannen en asbest.
Met een bewonersteam van zeven mensen (met verschillende BSR-profielen) zijn we daarmee aan de slag gegaan. We organiseerden meerdere bewonersavonden met thema’s als asbest, subsidie en financiering. Na een jaar voorbereiding lag er een collectieve actie waarop mensen konden intekenen en na anderhalf jaar zagen we het echte effect: tientallen dakrenovaties. We zagen dat mensen niet alleen informatie ontvingen, maar ook vertrouwen kregen. Ze werden eigenaar van het proces.”
Wat vraagt deze aanpak van gemeenten?
“Gemeenten moeten anders leren kijken. Niet denken in doelgroepen, maar in mensen. Niet alleen communiceren, maar ook luisteren. En vooral: data en gedragskennis combineren. Met het BSR-model van MarketResponse kun je precies zien wie er in een wijk wonen, hoe ze denken en wat ze drijft. Dat is waardevolle informatie. In mijn eigen werk gebruik ik de BSR Leefstijlenportal waarin ik postcodes invoer en direct zie welke leefstijlen in een wijk dominant zijn. Zo weet je van tevoren al welke toon en aanpak het beste werkt.
Het vraagt ook lef om los te laten. Gemeenten willen vaak alles zelf doen, maar gedragsverandering bereik je pas als je ruimte geeft aan bewonersinitiatieven. Niet top-down, maar samen en van onderop.”
Wat hoop je dat andere gemeenten uit jouw werk meenemen?
“Dat de energietransitie geen technisch project is, maar een sociaal proces. Als je bewoners serieus neemt en inspeelt op hun leefwereld, krijg je energie terug. Ik zie overal dat het werkt. In Zeist, in Houten en in andere gemeenten die ik begeleid. Mensen willen echt wel verduurzamen, als ze maar begrijpen wat het hun oplevert en hoe ze het kunnen aanpakken.
De kracht van BSR is dat het helpt om die brug te slaan tussen beleid en beleving. Als gemeenten dat omarmen, kunnen we weerstand omzetten in betrokkenheid. En dat is precies wat we nodig hebben om de energietransitie te versnellen.”
“De energietransitie is geen technisch project, maar een sociaal proces.”
Over Annemiek Verstappen
Annemiek Verstappen is gedragsdeskundige, communicatiespecialist en eigenaar van Groene Stappen. Ze werkt met het BSR-model van MarketResponse om gemeenten te helpen de energietransitie mensgericht te maken.
Meer weten over de BSR Leefstijlen Portal
Wil je weten hoe het BSR-model werkt en welke leefstijlen in jouw gemeente dominant zijn? Ontdek het zelf in de BSR Leefstijlen Portal. Daar krijg je direct inzicht in de drijfveren, waarden en communicatievoorkeuren van bewoners in jouw wijk of regio.