Toekomstbestendige stedenbouw is geluksbewust ontwikkelen

MarketResponse in gesprek met Nicole Maarsen

Door Leonoor Hogerheijde

Gezondheid en geluk staan al jaren volop in de belangstelling als het gaat om stedenbouw en de continu veranderende leefomgeving. Zo publiceerde het RIVM bijvoorbeeld al in 2015 een strategisch programma over de gezonde stad.

Door de coronapandemie krijgt vooral de pijler gezondheid nu nog meer aandacht. Organisaties doen er uitvoerig onderzoek naar, ze experimenteren in de praktijk en gebruiken gezondheid in toenemende mate als marketingboodschap. Gezondheid zou in theorie een vanzelfsprekende pijler moeten zijn in ruimtelijke plannen sinds de Woningwet van 1901. In het huidige tijdsgewricht wordt ook geluk meer en meer een streefdoel. Maar hoe verwerk je dat in stedenbouw? Iedereen heeft immers een ander gelukbesef. En gaat het om concrete interventies of ligt het genuanceerder en is vooral mindset van belang?

Ongrijpbaar begrip meetbaar maken

Nicole Maarsen legt uit hoe het ‘ongrijpbare’ begrip geluk toch meetbaar is te maken in de vastgoedwereld. Zij is co-founder van Home Earth, een Europees vastgoedbedrijf dat stedelijke gemeenschappen ontwikkelt die in de kern inclusief, leefbaar en duurzaam zijn. Daarvoor bestierde zij de post Vastgoedbeleggingen bij Syntrus Achmea. Maarsen signaleert dat de sociale pijler in ESG-beleid (environmental, social & governance) van bijvoorbeeld pensioenfondsen steeds belangrijker wordt. “Dit terwijl de sociale pijler minder grijpbaar en smart is dan de andere twee pijlers. Verstedelijking en demografische ontwikkelingen zoals de groei van eenpersoonshuishoudens maken dit thema urgent. Want als je gaat verdichten, wat doet dat dan met de manier van leven in een wijk?”, aldus Maarsen.

Eisen voor gezondheid en geluk

Door de gebruikswaarde voorop te stellen krijg je gelukkige en gezonde bewoners, maar versterk en vergroot je ook de vastgoedwaarde en de maatschappelijke waarde. De vastgoedwereld maakt de dingen graag meetbaar. Daarom hebben Syntrus Achmea, Juli architecten en projectontwikkelaar Blauwhoed de handen ineengeslagen voor een Programma van Eisen voor Gezondheid en Geluk. Met een score op de drie hoofdthema’s verbinden, invloed en gezondheid zijn projectplannen langs een meetlat voor ‘gelukkige’ gebouwen te leggen. Zo kent het programma een score toe aan precies het ongrijpbare van geluk, dat bovendien voor veel mensen heel anders is, op andere momenten. Door te ontwerpen vanuit verbinding ontwerp je ontmoetingsruimten, gedeelde entrees en buitenruimten en kunnen bijvoorbeeld galerijwoningen vanuit de wens van ontmoeting heel gewenst zijn. De factor invloed maak je concreet door levendige plinten te creëren in samenwerking met lokale ondernemers of de bewoners van de bovenliggende appartementen.

Mensen helpen gezond in het leven te staan

Wellicht staat geluk vooral voor het rekening houden met de mentale gezondheid van mensen, naast de fysieke aspecten. “We hebben geluk aan gezondheid gekoppeld vanuit de dynamiek van de toename in eenpersoonshuishoudens, vereenzaming en vergrijzing. Je verblijft bijna 24/7 in een gebouw. Je kunt veel doen met de ruimtes daarin. Je kunt mensen zo echt helpen om meer in het leven te staan in plaats van de lift nemen naar de twintigste verdieping om daar vervolgens de hele dag in je eentje te zitten”, zegt Maarsen.

Inspelen op verschillen

Wat bijdraagt aan mentale gezondheid verschilt evenwel van mens tot mens en het is de kunst om in te spelen op die verschillen. De vraag wat geluk betekent voor bewoners is nieuw. Huurdertevredenheidsonderzoeken gaan bijvoorbeeld vaker over onderhoud en service dan expliciet over wat je in je woonomgeving gelukkiger zou maken. Eenpersoonshuishoudens hebben andere wensen dan stellen of gezinnen. Extraverte bewoners vinden drukte om zich heen prettig, terwijl introverte mensen doorgaans meer behoefte hebben aan rust en stilte. Denken in doelgroepen is volgens Maarsen dan ook een essentieel onderdeel van de geluksaanpak. Levensfase en leefstijl lijken de gouden combinatie om doelgroepen te onderscheiden. Vervolgens moet meer en meer contact met bewoners gezocht worden, online en offline, om continu van te leren.

Maatschappelijke bestemmingen

De grootste uitdaging in stedelijke ontwikkeling is de combinatie van haalbaarheid van de businesscase en de aantoonbaarheid van de meerwaarde van geluk en gezondheid. Maarsen noemt met name de financierbaarheid van de gemeenschappelijke ruimtes een groot probleem. “Gemeenten moeten gaan inzien hoe belangrijk dit is. Je kunt niet overal winkels en horeca plaatsen. Daar horen maatschappelijke bestemmingen bij die flexibel zijn voor gebouw en gebied. Dat is de belangrijkste hobbel die genomen moet worden om te komen tot een gebouwde omgeving die bijdraagt aan gezondheid en geluk.”

Eisen stellen aan leefomgeving

Er lijkt in dat opzicht een positieve ontwikkeling op gang te komen. Het belang van de pijler mentale gezondheid is bijvoorbeeld versterkt doordat veel mensen meer en intensiever tijd thuis doorbrengen vanwege corona. Dit brengt bewustwording op gang over wat voor eisen mensen willen en kunnen stellen aan hun leefomgeving. Maarsen: “Ik ben ervan overtuigd dat door het te gaan doen, het aantoonbaar wordt en dan krijg je alle betrokken partijen enthousiast mee. De belangrijkste driver is dat we geluksbewuster met onze gebouwde omgeving omgaan.”