In gesprek met Henk Grevelman: “Dit maatschappij momentum gebruiken om je zelf als organisatie opnieuw te profileren”

Ik voer mijn negende in ‘gesprek met’ met Henk Grevelman, als directeur onder meer actief geweest bij Achmea, Zwitserleven, AXA en ING, vooral in de IT maar de laatste jaren ook steeds breder en meer strategisch. Henk is in transitie zoals hij het zelf zegt op weg naar een volgende fase in zijn interessante loopbaan. Gepokt en gemazeld als CIO, directeur en veranderaar, is hij de laatste jaren meer maatschappelijk betrokken geraakt dankzij zijn werk voor Vereniging Achmea. Dat is de behartiger van de collectieve belangen van de Achmea klanten, en tevens is het groot aandeelhouder in de coöperatieve verzekeraar Achmea. De Vereniging voedt Achmea met signalen uit de samenleving over actuele maatschappelijke thema’s zoals bijvoorbeeld zorg en gezondheid, oude dag, klimaatverandering en leefbare samenleving. Het zijn juist deze outside-in onderzoeken over maatschappelijke thema’s uitgevraagd op burgerniveau, die het toekomst- en handelingsperspectief voor de business steeds meer handen en voeten kunnen geven.  En precies daarop vonden Henk en ik elkaar steeds weer.

Sluitstuk van de carrière

Op mijn vraag: what’s next? onthult Henk: “Ach, de bewijsdrang is er wel van af, maar de energie en ambitie niet. Ik wil graag een bijdrage leveren met mijn ervaring, kennis, kunde en enthousiasme aan organisaties, waarbij strategie, IT, verandering en maatschappelijke impact samenkomen. Maar de kracht en kansen van coöperaties laten me ook niet los.  Organisaties helpen naar een volgende fase of naar een nieuw businessmodel bijvoorbeeld. Dat inspireert.” 

Bezinning gloeide al onder de oppervlakte 

“Ik las je eerste blog en heb voor mijzelf ook eens op een rijtje gezet wat de omslag in mijn denken in gang heeft gezet.  Allereerst was daar een aantal jaar geleden het besef dat de financiële sector een slag moest gaan maken van product- en procesdenken naar klant- en maatschappij denken. Een voorbeeld: ik heb jaren gewerkt in de pensioenhoek. Dat ging altijd over premies innen en pensioen uitkeren op je oude dag. We kregen op een gegeven moment het eigenlijk simpele inzicht, bevestigd door diverse onderzoeken, dat als je met mensen spreekt over pensioen, zij dat primair vertalen naar gewoon prettig door kunnen leven, naar welzijn, wonen en zorg. Pensioen als geldelijke uitkering is een secundaire behoefte, is veel meer voorwaardelijk.” 

“Als je – zoals ik – graag van buiten naar binnen kijkt, blijkt de blik van veel organisaties, ook in de financiële sector, nog te veel op het product te liggen, en te weinig op de dagelijkse behoefte van burgers in Nederland. Het is een oude wijsheid, maar wat kunnen die productoriëntatie en klant/burgerbehoefte soms nog mijlenver uit elkaar liggen. Ik werkte de afgelopen jaren al steeds meer met de COB gegevens (waar MarketResponse onder andere de leverancier van is) en je zag al een tijdlang dat aandacht voor welzijn aan belang won. En dan kom je tot het besef dat je eigenlijk niet je klant alleen als afnemer, maar ook als burger als vertrekpunt moet nemen voor je profilering en propositie-ontwikkeling. We zijn aan het opschuiven naar een maatschappij waarbij duurzaamheid en de menselijke maat naast een gezond bedrijfsresultaat meer telt. Bij Achmea is dat besef al jaren sterk aanwezig, onder meer als gevolg van de coöperatieve ontstaansgeschiedenis. Niet voor niets bouwt de strategie van Achmea voort op het nog sterker willen bijdragen aan een gezonde, veilig en toekomstbestendige samenleving.”

“In de tweede plaats werd ik getriggerd door een leergang ‘Wijsheid in tijden van transitie’ die ik vorig jaar heb gevolgd. Erg bijzonder en ook wel onwennig om eens vanuit historisch en meer filosofisch perspectief te kijken naar de huidige maatschappij. Begrijp me goed, ik ben erg voor gezonde zakelijke businessmodellen en niet van geitenwollensokkenverhalen, maar vaststaat dat vanaf de kredietcrisis van 2008 het neo liberalisme op zijn laatste benen loopt. We gaan een nieuw tijdperk in van meer aandacht voor maatschappij en elkaar, naast het zelf ook goed willen hebben. Dat werd mij tijdens die leergang wel duidelijk.”  

“Ja en dan, ten derde, komt corona en dan zie je hoe broos onze economie en samenleving eigenlijk is en hoe snel, echt in een kwestie van weken, hele businessmodellen instorten en paradigma’s omver worden geworpen. Dan weet je dat we echt in een andere tijd zijn beland. Voor mezelf heb ik een aantal consequenties genoteerd:

Acht emergente ontwikkelingen 

1. Versnelde digitalisering. Ineens is er enorm veel creativiteit. Ineens reserveren we online, vergaderen we online, creëren we online, sporten we online, verplegen we online etc. De angst voor digitalisering ebt weg en het wint aan sympathie: zo kan het dus ook en het is eigenlijk best leuk en efficiënt,
2. Flexibilisering. En van de weeromstuit merken we ineens dat we met heel veel vaste kosten zitten. Vette paniek en hup versneld naar flexibilisering van kosten, contracten en arbeid. 
3. Waardering voor vitale beroepen.  Ineens zijn de mensen uit de zorg, voedselketen, onderwijs etc. de nieuwe helden van ons land. 
4. De aandacht voor lokaal ondernemerschap en local for local, We kopen het boek weer om de hoek, we eten van de boerderij dichtbij, we steunen onze lokale ondernemers. We gaan van globaal naar dichtbij en van globalisation naar slowbalisation.
5. Individualisme verschuift naar solidariteit, naar elkaar omkijken. Alleen samen krijgen we corona onder controle. Alleen samen krijg je meer welzijn.  
6. Van troep kopen naar kwaliteit consumeren. Het besef dat je kunt leven met veel minder spullen en als je iets koopt dat je dan kwaliteit koopt. 
7. Van fake nieuws naar echt nieuws. We krijgen steeds meer last van ‘wat is waar’ en ‘wat is niet waar’. Soms vertrouwen we het niet meer en sluiten we ons af voor nieuws, het filter gaat erop. Dat beïnvloedt onze creativiteit, vertrouwen en gevoel van digitale veiligheid negatief.

Al dit soort ontwikkelingen zie je nu aan de oppervlakte komen en versterken de behoefte aan aangescherpte positioneringen, nieuwe producten en immateriële diensten. Sommige ontwikkelingen klopten al aan de poort. Andere komen nu op, zoals die aandacht voor zorgberoepen, self- en thuisserviceconcepten en digitale diensten. Succesvolle businessmodellen voor corona blijken na corona niet meer rendabel en we verschuiven van focus op welvaart naar focus op welzijn. Dat creëert een fantastisch momentum voor organisaties om zich opnieuw uit te vinden en zich opnieuw te profileren”.

Duiding Brethouwer: stop met objectiveren. Ik duid deze reflectie als volgt: mensen worden gedreven door zaken die betekenis voor hen hebben. Hoe bijzonder is het dat bijna twintig jaar na het verschijnen van een prachtig artikel van Prahalad over de kloof tussen het discours van bedrijven (omzet, kpi’s, processen, crm, agile) en dat van consumenten (dromen, hoop, levensstijl, interacties) er nog steeds zoveel mismatches bestaan tussen vraag en aanbod. En zeer recent een boeiend interview in Trouw met professor Betteke van Ruler, emeritus hoogleraar communicatiewetenschap, die het objectiveren van de mens aan de kaak stelt: “Woorden als ‘draagvlak’, of ‘doelgroep’. Ik wil geen doelgroep zijn. De categorie die zodanig is samengesteld dat die het makkelijkst kan worden geraakt door de boodschap van de organisatie. Alsof je een doelwit bent. Medewerkers die ‘interne doelgroep’ worden genoemd. Wat voor mensbeeld zit daarachter? Laten we mensen gewoon als mensen blijven behandelen. Vanuit de filosofie is bekend dat het objectiveren van de ander gevaarlijk is voor een samenleving. Het roept boosheid op en mensen keren zich van je af”. De hamvraag wordt dus ‘hoe komen we weer bij de menselijke samenleving?’ Waar het businessmodel gaat over echte waardetoevoeging: the business of doing good. Een gezonde zakelijkheid met een maatschappelijk hart, daar ligt het grote besef van deze tijd.

Authenticiteit als remedie voor onzekerheidsreductie

“We staan dus op een uitdagend kruispunt in deze tijd.  We moeten zowel van buiten naar binnen kijken, en onszelf en onze organisaties herontdekken, en gelijktijdig moeten we ook weer van binnen naar buiten kijken. Voor mij zit dat in echtheid en authenticiteit, je echte verhaal ontdekken en vertellen en daarnaar gaan leven en leveren.  Maar de fase waarin we zitten is ook heel broos en kwetsbaar en de kunst is daarin krachtig te zijn en te blijven.  We leven in tijden die onzeker worden en onzeker zullen blijven. Wat gebeurt er straks met de economie? Heb ik straks nog wel een baan? Komt er een grote recessie? Wat doen de huizenprijzen? Komt er een tweede golf?  Mensen willen een baan, blijven werken en onbezorgd leven en bedrijven willen continuïteit en gezonde business. Dat genereert ook weer welzijn. De kunst is om die twee werelden bij elkaar te houden. En vanuit een echte authentieke kijk te beschouwen. Mensen die wat doordenken zijn al wel zover.”

En/en denken stimuleren

Voor mij gaat het dus nu veel meer om en/en denken dan of/of denken. Dan moet je eigenlijk minder focussen en meer uitzoomen. Dat vereist wel wat lenigheid en veerkracht. Juist door een tegenslag kun je onverwacht nieuwe dingen ontdekken. Kijk wat er achter die andere deur is, verbreed je blik, onderzoek markten waar je je nu niet op richt. Deze nieuwe wereld biedt ook nieuwe kansen. Dit is de tijd om je zelf opnieuw te positioneren en meer vanuit je authentieke kracht en burger behoeften te gaan denken en acteren als organisatie. Jouw business laten renderen als resultante van echt, slim en verantwoord ondernemen, waar klanten en maatschappij beter van worden. Ik zet daar graag mijn kennis en kunde voor in.

Duiding Brethouwer: welkom in het tijdperk van Zoom. Ineens was het daar. Naast de verworvenheden van deze techniek is er ook ineens kritiek. Nog geen twee maanden geleden hadden we nauwelijks van Zoom gehoord en nu kunnen we een heel betekenisveld ermee vullen. Voor mij heeft bezieling te maken met inzoomen en uitzoomen. Soms heb je eerst even de telescoop nodig om het buitenperspectief te zien. En soms moet je eerst focussen met de microscoop om het binnenperspectief helder te krijgen. De afgelopen weken hebben we bij MarketResponse een systemische opstelling gedaan om te achterhalen hoe markt en maatschappij zich tot elkaar verhouden alsmede merk en mens in deze vacuümsituatie. The whole system in the room. En hoewel het een tijdopname is, kwamen deze systemische zinnen bovendrijven: “Er is ook een groot tegengeluid tegen wenkende perspectieven, van ‘we gaan de samenleving heel anders inrichten’. De grote beelden naar de toekomst toe kunnen soms helemaal langs mensen heen gaan”. Hier ligt een grote verantwoordelijkheid om met alle spelers de dialoog aan te gaan, te ontdekken en niet te snel te oordelen wat goed of niet goed is. En ook niet onbelangrijk, het even niet weten te omarmen en kleine stapjes vooruit te maken. Pas dan ontvouwt zich een gedragen toekomst. Voor de marktsector, het bedrijfsleven, las het als een wake up call. Met hun merk als vlaggendrager bleek het in de opstelling een doorgeschoten exercitie. De markt te dicht op de huid van de mens en het merk domweg buitenspel.

Beweging

“Ik ben net 58 geworden. Ik ben bezig hoe ik de komende 7 jaar wil inrichten. De kaders beginnen zich langzamerhand af te tekenen. Ik ben altijd gefascineerd geweest door verbinding met klanten, digitalisering, innovatie met data, strategie en verandering. Niet voor niets heb ik vaak de rol van directeur IT of programmadirecteur gehad. Mijn werk was mijn lust en leven en is nog steeds heel belangrijk voor mij. Maar too much focus makes you shortsighted.”

“In het afgelopen jaar heb ik een maand door Nederland gefietst. En dan beweeg je niet alleen goed (etappes van gemiddeld 70 kilometer per dag), maar je kunt dan ook met weinig bagage toe. Dan ga je anders naar het leven en naar spullen kijken. Wat ik echt nodig heb blijkt niet per se van ver te hoeven komen, maar gewoon van dichtbij. De mensen om je heen, je collega’s, je netwerk, de wind door je haren, de natuur, de spontane gesprekken op terrassen of een veerpont. Dat is waar ik energie van krijg en veel meer ben gaan waarderen. En als ik mijn kennis, vaardigheden en energie kan inzetten voor bedrijven of organisaties die vooruit willen, die gaan voor rendement en die maatschappelijke impact en digitalisering als kans zien, dan zit ik in mijn flow. Dan komen werk en privé ook mooi samen.”

Duiding Brethouwer: Het verdienmodel en het verdienstemodel hand in hand laten gaan, daar ligt de toekomst voor organisaties. Steeds vaker zullen organisaties rekenschap moeten afleggen. Commerciële organisaties kunnen ‘goed doen’ niet meer uitbesteden. Ze zullen met eigen verdiensten op het vlak van bijvoorbeeld SDG-doelen, of triple P (people, planet, profit) moeten komen. Not for profit organisaties zullen het bestaansrecht en de continuïteit ook moeten verdienen, door verantwoorde ‘bedrijfsvoering’. Het vereist inzoom- en uitzoomkwaliteiten om dat te bereiken. En moed.

Wil je eens inzoomen en uitzoomen op de (on)mogelijkheden van jouw merk-, mens-, markt- of maatschappijsituatie, neem dan gerust contact op met willem.brethouwer@marketresponse.nl