Inclusiever marktonderzoek: hoe kijkt Nederland naar geslachtsneutraliteit?

Het lijkt een simpele vraag: ben je man of ben je vrouw? De vraag naar geslacht is een van de standaardvragen in bijna elk marktonderzoek. Met de kennis van nu is het echter duidelijk dat het genderspectrum veel breder is dan de opties man en vrouw. Erkenning voor het gebrek aan meer opties is belangrijk, want de ogenschijnlijk simpele vraag kan iemand het gevoel geven wel of juist niet gezien te worden. Maar hoe doe je dit op de juiste manier? En hoe reageren mensen als je een extra genderoptie toevoegt? MarketResponse hield een peiling om te zien hoe Nederlanders hierover denken, met verrassende uitkomsten.

Eerst de achtergrond: tijden veranderen en anno 2021 kennen we meer genderidentiteiten of sekses dan man of vrouw. De afgelopen jaren is genderneutraliteit veel in het nieuws geweest, want de aandacht voor het onderwerp groeit. Zo spraken bijvoorbeeld presentator Raven van Dorst en ook zanger Demi Lovato expliciet uit om als non-binair door het leven te gaan.

Non-binair, wat houdt dat in?

Man en vrouw zijn de twee binaire genders, non-binaire personen identificeren zich met geen van beide geslachten. Dit betekent dat ze zich geen man of vrouw voelen, of juist allebei. De tweedeling man/vrouw is dus voor hen te strikt. Non-binaire mensen zien sekse meer als een breed spectrum waar je binnen (of buiten) kunt vallen. Volgens onderzoekers van Kenniscentrum Rutgers vindt 4% van de Nederlanders zich niet of ten dele in het hokje man of vrouw passen. Niet iedereen identificeert zich als non-binair, dus hoeveel mensen er precies non-binair zijn in Nederland is niet bekend.

Steeds meer aandacht voor genderidentiteit

In Nederland zien we dat langzaam de term non-binair steeds meer wordt geaccepteerd. Zo is in 2020 voor de derde keer een persoon door de rechtbank erkend als geslacht X, waardoor zij in hun paspoort niet geregistreerd staan als M of V, maar als X. Dit is een optie voor non-binaire personen of mensen die zonder duidelijke geslachtskenmerken zijn geboren (intersekse). Ook in het bedrijfsleven zien we dat er meer oog is voor mensen die zich niet identificeren met hun geboortegeslacht. Zo heeft Mastercard hun nieuwe True Name functie gelanceerd. Met deze functie kunnen transgender en non-binaire personen de naam op hun betaalpas laten zetten waarmee ze zich daadwerkelijk willen identificeren. Zo wordt verwarring voorkomen en is er meer acceptatie en inclusiviteit mogelijk.

Hoe kijken Nederlanders naar de geslachtsneutrale optie?

Ook voor marktonderzoekers is het belangrijk om buiten de binaire kaders te blijven kijken, aangezien de vraag naar geslacht een prominente plaats heeft binnen ons werk. Bij MarketResponse hanteren we standaard al een derde geslachtsoptie, namelijk ‘Anders’. Toch blijft de vraag ook hiermee een gevoelig onderwerp, want hoe kunnen we vragen naar iemands geslacht en toch zorgen dat iedereen voldoende ruimte voelt om naar wens te antwoorden.

Om tot een nieuwe selectie geslachtsvragen te komen, gingen we in gesprek met Transgendernetwerk Nederland en een professor Sociologie verbonden aan de Radboud Universiteit en gespecialiseerd in ongelijkheid en participatie. Op basis daarvan komen we tot vier verschillende opties die zijn voorgelegd aan een representatieve groep Nederlanders. Welke vraagstelling uiteindelijk de voorkeur heeft, lees je zo. Want we beantwoorden eerst een vraag die hier immers aan voorafgaat: is er wel behoefte aan een geslachtsneutrale optie?

Uit onze peiling is gebleken dat 39% vindt dat er een geslachtsneutrale optie moet zijn. 33% heeft een neutrale mening over dit onderwerp in en 29% ziet geen noodzaak voor een genderneutrale optie. Nederland is dus zeer verdeeld over dit onderwerp.

In de open antwoorden van mensen die het oneens zijn met een geslachtsneutrale optie, zien we vooral dat er voor hen maar twee geslachten bestaan. Sommigen benoemden non-binariteit als een modeterm en een onderwerp dat voor een relatief kleine groep mensen relevant is, waarbij het overdreven is om hiervoor extra geslachtsopties toe te voegen.

De mensen die wel vinden dat er een geslachtsneutrale optie in onderzoek moet komen, beargumenteerden ook hun mening. Van deze groep steunt 75% dit voorstel, ook al is de genderneutrale optie voor henzelf niet van toepassing. Een opvallende uitkomst is dat 37% vindt dat vragen naar geslacht überhaupt niet nodig is. 1% gaf aan zichzelf niet als man of vrouw te identificeren.

Hoe moet je geslacht wél uitvragen?

Een eenduidig antwoord op deze vraag hebben we niet. Dat is afhankelijk van wie je het vraagt. Over het algemeen zien we dat de vraag ‘Wat is je geslacht?’ met als antwoordopties ‘Man, Vrouw, Anders en Wil ik liever niet zeggen’ de voorkeur krijgt (27%) onder een representatieve afspiegeling van de Nederlandse bevolking. Als we kijken naar de voorstanders voor een geslachtsneutrale optie, zien we bij hen de voorkeur voor andere vraagstelling , namelijk: ‘Hoe ziet u zichzelf?’.

Opvallend: van de mensen die in eerste instantie aangeven tegen het toevoegen van een geslachtsneutrale optie te zijn (29%), koos meer dan de helft (56%) toch voor een van de vier opties met ruimte voor genderneutrale antwoorden. Het andere deel geeft aan het nog steeds niet eens te zijn met een dergelijke optie. Kortom, er is een groep die niet kan wennen aan het idee dat er meer sekses zijn dan man en vrouw.

Bij MarketResponse kiezen we voor de gulden middenweg, namelijk: ‘Wat is je geslacht?’ met als antwoordopties ‘Man, Vrouw, Ik identificeer mij als [open] en Wil ik liever niet zeggen’. Zo veranderen we de vraag niet meteen drastisch voor de groep die nog niet klaar is voor een radicaal andere vraagstelling, maar de vraag biedt ook ruimte voor mensen die zich liever niet in een hokje laten duwen.

Wat vind jij van onze keuze?

Het onderzoek

Tussen 12 april en 10 mei 2021 hebben wij een NL representatieve groep Nederlanders (n = 683) de volgende vragen gesteld:

• Behoefte: In hoeverre ben je het eens of oneens met de volgende stelling? Ik vind dat er een geslachtsneutrale optie moet zijn, wanneer er wordt gevraagd naar het geslacht.
• Argumentatie: Waarom ben je het eens/oneens met deze stelling?
• Voorkeur: Welke vraagstelling zou jouw voorkeur hebben?